Bilim dünyası sıtmayı genetik yöntemle durdurmak istiyor

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bünyesindeki Unitaid tarafından yayımlanan yeni rapora göre, sivrisineklerin DNA’sını kalıcı biçimde değiştiren kendini sürdüren gen aktarımı (gene drive) yöntemi, hastalıkların yayılmasını durdurmada en umut verici seçenek olarak görülüyor. Bu yöntemle, sivrisineklerin genlerine yapılan değişiklikler yüzde 100 oranında yavrularına aktarılabiliyor. Böylece zamanla hastalık taşıyan türlerin tamamen ortadan kalkması hedefleniyor. Unitaid’in sıtma ve vektör kontrol uzmanı Jan Kolaczinski, bu yaklaşımın sivrisineklerin kendi kendini kontrol etmesini sağlayacak ölçekte bir çözüm sunduğunu belirterek “Bu bizim için adeta kutsal bir hedef.” ifadesini kullandı. Son yıllarda Burkina Faso, Brezilya, Malezya ve ABD gibi ülkelerde yapılan saha denemeleri, genetiği değiştirilmiş sivrisineklerin popülasyonu azaltmada olumlu sonuçlar verdiğini gösterdi. Ancak bazı çevre örgütleri, çevresel etkilerinin öngörülemez olabileceği gerekçesiyle bu yönteme temkinli yaklaşıyor. Uzmanlar, sivrisinek türlerinin genetik yapısına kalıcı müdahalenin ekosistemde istenmeyen sonuçlara yol açabileceği konusunda uyarıyor. Bu nedenle, araştırmacılar aynı zamanda Wolbachia bakterisi gibi genetik olmayan alternatif yöntemleri de test ediyor. Bu bakteri, sivrisineklerin deng humması ve chikungunya gibi hastalıkları yayma kabiliyetini azaltıyor. Kolaczinski, farklı bölgelerde ve koşullarda farklı stratejilere ihtiyaç duyulabileceğini vurgulayarak “Hiçbir yönteme tek başına güvenmemeliyiz” dedi. Bilimsel ilerlemeye rağmen, siyasi ve mali desteğin azalması küresel sağlık programlarını zorluyor. Yine de Kolaczinski’ye göre, genetik olarak düzenlenmiş sivrisinekler, sıtmanın tamamen ortadan kaldırılmasında en güçlü aday olmaya devam ediyor. (İLKHA)